Skąd fascynacja Hiszpanią? Odpowiem tekstem, który napisałam kilka dni temu. To nic, że znów przytoczę słowa Nootebooma. Lubię wracać do tekstów, do zdań, do myśli, które już kiedyś wypowiedziałam, które już gdzieś kiedyś pomyślałam lub przytoczyłam.
 |
| Granada, Spain | 2011 |
Wielkie marki z branży gastronomicznej coraz częściej dostosowują swoje loga do otoczenia, w którym dana knajpka się znajduje. Tak robi przede wszystkim McDonald's. Znakiem rozpoznawczym tego kolosa już znacznie rzadziej jest jaskrawa mieszanka żółci z czerwienią. Firma wie, że plastikiem nie przyciągnie spacerujących mediolańską Galerią Victora Emmanuela czy madrycką Gran Via. Dlatego żółć zamienia na dyskretne złoto, oplatając je elegancką czernią, a plastik zastępuje skórą. Taką strategię oczywiście wymuszają miasta, które dbają o swój wizerunek i trzeba przyznać, że wszystkim to wychodzi na dobre. Lepiej by było tylko wtedy, gdyby w ogóle nie było. Ale to już inna sprawa.
Nasza chwilowa sprawa dotyczy dostosowywania się światowych marek do specyfiki mniejszych miast, a nawet do folkloru ich historycznych dzielnic. W Granadzie, w pięknej białej dzielnicy Albaicín zobaczyłam zupełnie niepozorny szyld, niewyróżniający się kolorystyką spośród innych szyldów w tej okolicy. Szyld nawiązujący kolorami i wzorami do tradycji południa Półwyspu Iberyjskiego: piękne wijące się biało-błękitne mozaiki i... napis Coca Cola w środku.
La cocina y la literatura no son tan opuestas entre si, como generalmente se piensa. La mayor parte de las metaforas empleadas al tratar del estilo estan tomadas del sentido fisico que en nuestro paladar reside. El gusto legisla en literatura, lo mismo que en las comidas. Empleamos la palabra picante para expresar lo que nos llama la atención en cualquier genero. Decimos que tienen sal las comedias de Tirso y de Moliere, que son desabridas ciertas obras del teatro, y el termino farsa (entremes o sainete) se deriva de la voz francesa farce, que significa el relleno que hacen los cocineros y cocineras. El arte de escribir y el arte de guisar se aproximan extraordinariamente. La denominación comun de gusto aplicada indistintamente al gusto poetico y al gusto del sentido, demuestra suficientemente la afinidad de ambos, y prueba con evidencia que la perfeción del uno depende de la delicadeza del otro.
(Kuchnia i literatura nie przeciwstawiają się sobie nawzajem, jak się na ogół uważa. Większość metafor używanych w celu omówienia stylu pochodzi z odczucia fizycznego, które znajduje się w naszym podniebieniu. Smak konstytuuje się w literaturze, tak samo jak w jedzeniu. Używamy słowa "pikantny, gorący", żeby wyrazić to, co przykuwa naszą uwagę w jakikolwiek sposób. Mówimy, że mają "sól" komedie Tirso de Molina i Moliera, że jest "mdła" zdecydowana większość sztuk teatralnych, a termin "farsa" (przystawka lub farsa) pochodzi z francuskiego "farce", które oznacza "faszerowany". Sztuka pisania i sztuka gotowania zbliżają się do siebie nadzwyczajnie. Wspólna nazwa smaku jednakowo odnosząca się do smaku poetyckiego i do smaku zmysłów (zmysłu smaku) pokazuje wystarczająco powinowactwo obu i ewidentnie udowadnia, że doskonałość jednego zależy od delikatności drugiego.).
Wyprawa do kolebki Francisco Goi intrygowała mnie od dawna. Wyobraźnia artysty, piętrząca i produkująca demony, co jakiś czas wodzi mnie za nos, nerw, nie dając o sobie zapomnieć. Będąc niegdyś w madryckim Prado, pożerałam dzieła malarza niczym Saturn własne dzieci, przechadzałam się po muzealnych salach niczym Kolos po zgliszczach ziemi. Już wtedy „Kolos” nie był Goi a „Maję nagą” komuś wypożyczono (ale za to co dzień pręży się pod pomnikiem Goi przed muzeum), więc chciało się jeszcze. Jeszcze mogło oznaczać tylko Saragossę i miasto rodzinne hiszpańskiego geniusza, Fuendetodos.
 | |||||
Jak zwykle w moich improwizowanych wyprawach dużą rolę odgrywa szczęście. Jak nazwać inaczej spotkanie człowieka, który jeszcze przed rozpoczęciem własnej pracy zawiezie cię do rodzinnego domu Goi we Fuendetodos, a potem jeszcze do pustelni w Muel i nawet nie będzie denerwował, gdy trzeba będzie wracać wertepami w poszukiwaniu zaginionej na wietrze rękawiczki. To jest szczęście podróżnika, który ogromnie i z entuzjazmem chce coś zobaczyć, ale środki komunikacji publicznej nie bardzo mogą mu przyjść z pomocą. Jest to szczęście spotykania odpowiednich ludzi, bycia w odpowiednim miejscu, w odpowiednim czasie.
Tak w moim przypadku było zupełnie niedawno, kiedy zakupiwszy karnet do wszystkich muzeów śladami Imperium Rzymskiego w Saragossie, buńczucznie weszłam do jednego z nich, poświęconemu rzymskim termom. Pan tam pracujący początkowo wziął mnie za przewodniczkę grupy, która wkroczyła tuż za mną. Jednak szybko zdradził mnie mój włoski (jak mi często mówią) akcent. Po projekcji i obejrzeniu ekspozycji zaczęłam gawędzić sobie z panem z muzeum. Przy okazji zapytałam, czy nie wie przypadkiem, jak najlepiej dojechać do Fuendetodos i do Muel. Okazało się, że przypadkiem wiedział: jego samochodem.
Udaliśmy się więc następnego dnia na przejażdżkę śladami autora „Kaprysów”. Dotarliśmy do Fuendetodos, do wioski, w której każdy zakątek przynależny jest Goi. Podobnie, jak w Certaldo wszystko należy do Boccaccia, w Fuendetodos wszystko jest Goi: Calle Goya, Plaza de Goya, Museo del grabado (de Goya), Casa natal de Goya. Ale jest też coś, co należy do wszystkich. To wspólna studnia – fuen(te) de todos - źródło wody i sztuki.
 |
| fuen(te) de todos - wspólna wiejska studnia |
 |
| ten kot pewnie też nazywa się Goya |
 |
| Calle Goya |
 |
| Plaza de Goya |
 |
| dom, w którym urodził się Goya |
 |
| wnętrze domu Goi |
 |
| wnętrze domu Goi |
Na jednej z uliczek znaleźć można nawet płytki azulejos z wizerunkiem malarza i jego słynnym zdaniem, w którym w jakimś sensie odnosi się nazwy miejsce swego urodzenia: „La fantasía aislada de la razón sólo produce monstruos imposibles. Unida a ella, en cambio, es la madre del arte y fuente de sus deseos” („Fantazja odizolowana od rozumu rodzi jedynie niemożliwe monstra. Zjednoczona z nim, na odwrót, jest matką sztuki i źródłem jej pragnień”).
W rodzinnej wiosce Francisco Goi y Lucientes znajduje się Museo del grabado, gdzie latem odbywają się warsztaty miedziorytnicze, a na co dzień można podziwiać słynne ryciny artysty. Jednak, żeby zobaczyć całą kolekcję, warto wybrać się do Museo iberCaja Camón Aznar w Saragossie, które w znacznej części poświęcone jest autorowi „Tauromachii”. Tam też spędziłam resztę dnia poświęconą jednemu z moich ulubionych malarzy.
W drodze powrotnej do Saragossy wstąpiliśmy jeszcze pospiesznie do pustelni w Muel, gdzie na ścianach kościółka znajdują się obrazy Goi. Są dobrze ukryte, ale można spotkać kogoś, kto je pokaże. My zdążyliśmy dotrzeć do tej pustelni w ostatniej chwili, dosłownie w momencie zamykania jej przez strzegące ją panie. To przybycie na czas również uznaję za małe szczęście podróżnika.
 |
| pustelnia w Muel |
 |
| Ermita de Nuestra Senora de la Fuente w Muel |
Z Hiszpanią mamy wspólną nie tylko Galicję, ale także karnawałowe słodkie tłustości. Moją tłustoczwartkową ulubioną nie jest doskonały pączek, ale fikuśny faworek. Jakie było moje zdziwienie, kiedy w galisyjskich cukierniach dostrzegłam kruchość faworków posypanych cukrowym pyłem! Szybko się okazało, że tamtejsze faworki są tak samo popularne jak nasze. I na dobrą sprawę tak samo domowe. Moja współlokatorka przyniosła doskonały wypiek swojej mamy, który utwierdzał mnie w przekonaniu, że nie bez kozery mamy wspólną nazwę regionu.
Jednak o ile to, co galicyjskie raczej jest polskie, a to, co galisyjskie - hiszpańskie, o tyle nasze faworki przypominają kokardkę, a ich wielkie świńskie uszy. Jednak smak orejas de carnaval tak wodzi na pokuszenie, że nawet analogia ze świnią nie potrafi od nich ociągnąć.Niestety nie zrobiłam własnych zdjęć na potwierdzenie, że mówię prawdę i w Galicji są faworki (w innych regionach nie są znane). Znalazłam jednak stronę Lechuzy, która takie tradycyjne pyszności wypieka i pozwoliłam sobie na przedstawienie Wam jej zdjęć:
